Historia szkoły wiąże się z datą 1 września 1956 r. W tym dniu zarządzeniem Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej Wydziału Oświaty w Katowicach została otwarta Szkoła Podstawowa nr 40 przy ul. Rostka 2. Ówczesny wicekurator Katowickiego Okręgu Szkolnego, Zdzisław Rawicki, nadał szkole imię Gustawa Morcinka oraz wręczył symboliczny klucz pierwszemu dyrektorowi szkoły, pani Monice Zorychcie. W nowo powstałej szkole utworzono cztery oddziały klasowe (klasy I-IV). Pierwszy okres pracy szkoły przyniósł ze sobą trudności związane z awariami instalacji gazowej i elektrycznej. W rezultacie budynek został zamknięty, a zajęcia odbywały się w systemie popołudniowym w Szkole Specjalnej nr 24 przy ul. Bolesława Chrobrego. Po generalnym remoncie budynku, uczniowie powrócili do szkoły na początku stycznia 1958 r. W szkole zostały otwarte nowe pracownie: krawiecka, stolarska, kuchnia wraz z jadalnią, sala gimnastyczna oraz gabinet lekarski. W roku szkolnym 1957/58 szkoła liczyła siedem oddziałów (klasy I-VII); po raz pierwszy mury szkoły opuściło siedemnastu absolwentów klasy siódmej.
W kolejnych latach szkoła funkcjonowała bez większych przeszkód organizacyjno–technicznych. Z końcem lat 60. poddano pod dyskusję kwestię utworzenia nowej siedziby szkoły, a w roku 1970 podjęto starania i decyzję o postawieniu nowego budynku szkolnego. Wybór miejsca pod inwestycję padł na teren należący do parafii św. Barbary, a stanowiący ogród przykościelny. W miejscu tym stanęła nowa szkoła.
Praca dydaktyczna w gmachu przy ul. Orląt Lwowskich 12 b rozpoczęła się 3 września 1974 r. i trwa do chwili obecnej. Nowy budynek posiada trzy kondygnacje, na których znajduje się dziewiętnaście sal lekcyjnych. Uczniowie mogą korzystać z gabinetu psychologa, gabinetu logopedycznego, gabinetu terapii pedagogicznej, gabinetu lekarskiego, dwóch pracowni komputerowych z dostępem do Internetu, pracowni gospodarstwa domowego, biblioteki, świetlicy oraz sali gimnastycznej. Wokół szkoły znajduje się obszerny teren rekreacyjno- dydaktyczny z boiskami do piłki nożnej, koszykówki, siatkówki, a także ogródek szkolny. Udogodnieniem szkoły jest dogodna lokalizacja w centrum Bytomia. Jej otoczenie jest pełne zieleni. Uczniowie mogą bezpiecznie dostać się na teren szkoły dzięki dobrze oznakowanym ulicom. Dzieci uczą się w jasnych i dostosowanych do ich potrzeb pomieszczeniach klasowych. Sale lekcyjne wyposażone są w liczne pomoce dydaktyczne: tablice interaktywne, iPADY, telewizory, sprzęt DVD, magnetofony, sprzęt komputerowy z rzutnikiem. Wyposażenie dydaktyczne szkoły pozwala dzieciom uczestniczyć w ciekawych zajęciach. Dla uczniów, którzy później zaczynają zajęcia edukacyjne lub wcześniej je kończą, są organizowane zajęcia opiekuńczo– wychowawcze w ramach godzin świetlicowych.
Uczniowie mieszkający w nieco większej odległości od szkoły są dowożeni i odwożeni busem.
Od początku istnienia szkoły, systematycznie poszerzała się oferta zajęć dydaktycznych dla dzieci o specjalnych potrzebach edukacyjnych. Uczniowie mogli uczęszczać na liczne koła zainteresowań: matematyczne, biologiczne, czytelnicze, muzyczne, plastyczne, sportowe, recytatorskie, hafciarskie oraz kółko „sprawnych rąk”. Na przełomie lat 60. i 70. w szkole działało wiele organizacji: Szkolne Koło Oszczędności, Liga Ochrony Przyrody, Związek Harcerstwa Polskiego, Towarzystwo Krzewienia Kultury Świeckiej, Koło Budowy Stolicy, Liga Obrony Kraju, Koło Miłośników Ziemi Bytomskiej, Szkolne Koło Przeciwalkoholowe. Poza tym, szkoła uczestniczyła w ogólnopolskiej akcji „Szklanka mleka”. W latach 70. uczniowie odnosili znaczące miejsca w konkursach międzyszkolnych oraz olimpiadzie sportowej szkół specjalnych.
Dzisiaj nasza placówka proponuje uczniom zajęcia dydaktyczno-wyrównawcze z języka polskiego, matematyki, zajęcia rewalidacyjne z terapii pedagogicznej i terapii prowadzonej metodą integracji sensorycznej, gimnastyki korekcyjnej, logopedii. Ponadto, szkoła może pochwalić się bogatą ofertą zajęć pozalekcyjnych, których zasadniczym zadaniem jest propagowanie idei czynnego i ciekawego spędzania wolnego czasu. Organizowane są zajęcia artystyczne, w ramach których prowadzone są zajęcia plastyczne, muzyczno – ruchowe oraz teatralne. Istnieje też kółko muzyczne, w skład którego wchodzą zespoły: taneczny i wokalno-instrumentalny. Oba zespoły zajmują czołowe miejsca na międzyszkolnych konkursach na terenie całego województwa. Na terenie szkoły, od początku jej istnienia, działa drużyna harcerska, która obecnie nosi nazwę 99 Drużyny Harcerskiej Nieprzetartego Szlaku im. Klimka Bachledy. Dla miłośników historii Europy, od 2003 r. funkcjonuje szkolny klub europejski. Natomiast od kwietnia 2008 r. przy szkole działa Stowarzyszenie na Rzecz Osób Zagrożonych Wykluczeniem Społecznym „Pomost”, które realizuje projekty edukacyjno–terapeutyczne, wspierające wszechstronny rozwój swych podopiecznych i wspomagające ofertę edukacyjną szkoły. Każdego roku, w grudniu, szkoła wraz ze stowarzyszeniem organizują Wojewódzki Przegląd Kolęd i Pastorałek „W grudniowe dni kolęda brzmi”, na którym obecnych jest wielu gości ze szkół i placówek z całego Górnego Śląska.
Obecnie dyrektorem szkoły jest mgr Romualda Procek, która objęła to stanowisko po przejściu na emeryturę swojej poprzedniczki, dr Moniki Zorychty, piastującej funkcję dyrektora szkoły od momentu jej powstania do roku 1991. W szkole pracuje kilkudziesięciu nauczycieli, którzy oprócz specjalistycznego przygotowania w zakresie oligofrenopedagogiki posiadają dodatkowe kwalifikacje pedagogiczne uprawniające do zatrudnienia w innych typach szkół i placówek oświatowych na różnych stanowiskach pedagogicznych. Na przestrzeni lat kadra pedagogiczna była nagradzana za osiągnięcia zawodowe i za zaangażowanie w pracę pedagogiczną. Wielu nauczycielom nadano odznaczenia państwowe i resortowe, liczni byli wyróżniani nagrodami oraz tytułami honorowymi. Pedagogów odznaczano: Medalem Komisji Edukacji Narodowej (otrzymali go: mgr Helena Jurecka, mgr Andrzej Kiełbusiewicz, mgr Romualda Procek), Złotym, Srebrnym i Brązowym Krzyżem Zasługi, Nagrodą Kuratora Oświaty, Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, Nagrodą Kuratora Oświaty, Nagrodą Śląskiego Kuratora Oświaty, Nagrodą Inspektora Oświaty, Nagrodą Prezydenta Miasta, Krzyżem Zasługi ZHP, tytułem Zasłużonego Działacza PTTK, „Społecznika Roku” oraz medalem nadawanym przez najmłodszych – „Człowiekowi Szlachetnemu – Dzieci”.
Osobą, która była związana ze szkołą od samego początku jej powstania, był ksiądz prałat Hubert Kowol. Od 1964 r. ksiądz był proboszczem parafii św. Barbary oraz katechetą naszej szkoły. W 1990 r. ks. Kowol otrzymał godność Kapelana Papieskiego, czyli prałata. W 1989 r. ksiądz proboszcz podpisał umowę o współpracy z IOGT – Międzynarodową Organizacją Dobrych Templariuszy. Przy IOGT istnieje fundacja, która organizuje szkolenia z zakresu profilaktyki uzależnień alkoholowych, narkotykowych, nikotynowych. Od tego czasu nauczyciele naszej placówki wyjeżdżali na warsztaty do Szwecji z dziećmi należącymi do parafii św. Barbary. Talent pedagogiczny pozwalał księdzu prałatowi na nawiązanie wyjątkowych relacji z dziećmi ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. W pracy pedagogicznej był znany z wielkiego serca i poświęcenia dla dzieci i młodzieży. Nasi uczniowie zawsze mogli liczyć na dobre słowo i wsparcie ze strony księdza. Jego oddanie i praca zostały docenione i nagrodzone nie tylko na terenie naszego miasta. W 2009 r. ksiądz prałat Hubert Kowol odebrał z rąk prezydenta miasta Bytomia, Piotra Koja, II Bytomską Nagrodę Europejską za krzewienie idei patriotyzmu na śląskiej ziemi oraz zainicjowanie przedsięwzięcia Euromost Górny Śląsk – Europa dla miasta Bytom.
Na szczególne wyróżnienie zasługuje również emerytowana nauczycielka szkoły, pani Jadwiga Zając. Pani Jadwiga pracowała w szkole od początku jej istnienia. W pamięci byłych pracowników szkoły zapisała się nieustanną chęcią niesienia pomocy nowo przyjętym nauczycielom. Była dobrą organizatorką życia społeczno–kulturowego szkoły. Osiągała znaczące wyniki w pracy dydaktyczno–wychowawczej w naszej szkole.
W latach szkoła 2003-2006 była koordynatorem programu edukacyjnego Wspólnoty Europejskiej Socrates-Comenius. Realizowany przez szkołę projekt rozwoju szkoły pod nazwą „Rozwijanie nowych metod pedagogicznych w pracy z dziećmi ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi”, miał na celu udoskonalenie metod dydaktycznych w pracy z dziećmi mającymi problemy edukacyjne i wychowawcze oraz ułatwienie zespołom nauczycielskim, kierownictwu szkoły i uczniom wymiany informacji i doświadczeń w pracy z dziećmi. Zawiązała się grupa partnerska, której przewodniczyła szkoła ze Szwecji, a pozostałymi partnerami były placówki edukacyjne z Włoch, Norwegii, Hiszpanii, Holandii, Danii, Finlandii i Polski.
W szkole realizowanych jest wiele programów wychowawczo-profilaktycznych i edukacyjno-zdrowotnych, jak np.: Europejski Program przeciwdziałania przyjmowaniu substancji uzależniających przez uczniów „Unplugged”, Program profilaktyki palenia tytoniu dla uczniów starszych klas szkoły podstawowej i gimnazjum „Znajdź właściwe rozwiązanie”, Program edukacji antytytoniowej dla uczniów klas I – III szkoły podstawowej „Nie pal przy mnie, proszę”, Program psychoedukacyjny „Znam siebie, rozumiem innych”, Program „Szkoła bez przemocy”, Program Edukacyjno–Zdrowotny „Europejski Kodeks Walki z Rakiem” oraz inne.
Uczniowie naszej szkoły zarówno na terenie miasta, jak i województwa, odnoszą znaczne sukcesy w licznych konkursach: plastycznych, muzyczno-tanecznych, sportowych, teatralnych. W 2006 r. absolwenci naszego Zespołu otrzymali nagrodę w postaci wycieczki do Brukseli w ogólnopolskim konkursie grafiki komputerowej IV Edycji Listu do Parlamentu Europejskiego.
W naszej szkole zawsze najważniejsze było dobro dziecka ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. W trosce o wszechstronny rozwój wychowanków, kadra pedagogiczna poszerza kwalifikacje zawodowe, a sami uczniowie mogą brać udział w wielu rozmaitych przedsięwzięciach.
We wrześniu 2017 r., na mocy postanowień reformy edukacji, Zespół Szkół Specjalnych nr 6 został przekształcony w Szkołę Podstawową Specjalną nr 40 im. Gustawa Morcinka w Bytomiu.
Źródła, na podstawie których dokonano opisu:
- Kroniki szkolne – 6 tomów.
- Wywiady z emerytowanymi nauczycielami Zespołu Szkół Specjalnych nr 6.
- Strona internetowa szkoły, dział „Historia szkoły”.
- Ankieta skierowana do wszystkich nauczycieli szkoły.
- Wywiady z obecnymi nauczycielami z długim stażem pracy.
Opracowanie: mgr Ewa Galusik